Droombaan blijkt nachtmerrie: mensenhandel in Indonesië

Andrea Rodriguez Frohwein spreekt in Indonesië met Maria Yosephina Pahlawati die zich inzet tegen mensenhandel: ‘Zo lang we het probleem niet systematisch aanpakken, blijft het aantal slachtoffers toenemen.’

Een propellervliegtuigje brengt ons naar Labuan Bajo, een kleine stad op de meest westelijke punt van het eiland Flores. In het havenstadje heerst een vriendelijke en ontspannen sfeer. Er waait zachtjes een koel briesje, dat de vochtige hitte iets aangenamer maakt. Zuster Yosephina staat ons op te wachten. ‘Selamat datang’, roept ze terwijl ze ons met open armen ontvangt.

Slinkse werkwijze

Flores is een overwegend katholiek eiland in de Nusa Tenggara Timur (NTT) regio. Deze regio bestaat uit vijfhonderd eilanden, waarvan Flores, West-Timor en Soemba de grootste zijn. In 2015 wees de Internationale Organisatie voor Migratie de NTT regio voor het eerst aan als het gebied met de meeste slachtoffers van mensenhandel. ‘NTT is één van de armste regio’s van Indonesië. Veel mensen volgden nauwelijks onderwijs en er is weinig werk’, legt zuster Yosephina uit.

‘Mensenhandelaren spelen hier slim op in. Ze bieden, vooral aan jongeren, een droombaan op een ander eiland of in het buitenland. Die baan is zogenaamd goedbetaald en biedt uitstekende arbeidsvoorwaarden. Papieren? Die heb je volgens hen niet nodig, zij regelen alles’, vertelt Yosephina over hun slinkse werkwijze. Zo verlaten velen het eiland zonder geldige identiteitspapieren of een heldere overeenkomst met hun toekomstig werkgever.

‘Dit maakt hen kwetsbaar voor uitbuiting en mishandeling.’ Een deel van de migranten belandt in de huishouding, horeca of seksindustrie. Maar de meesten komen terecht in de palmolie-industrie in Maleisië of Kalimantan. Daar werken ze lange dagen op de plantages en krijgen weinig tot niets betaald. Contact met het thuisfront wordt niet toegestaan en teruggaan is meestal onmogelijk.

Missie tegen mensenhandel

De provinciale leider van West-Flores wees Zuster Yosephina in 2007 aan als hoofd van de humanitaire missie tegen mensenhandel en geweld tegen vrouwen en kinderen. Sindsdien vangt zij overlevers van mensenhandel op in het safe house in haar congregatie. Sommige van hen zochten zelf contact met zuster Yosephina, anderen werden opgespoord. Zo struint zuster Yosephina regelmatig cafés en restaurants af op zoek naar mogelijke slachtoffers.

‘In het opvanghuis krijgen ze psychische ondersteuning en kunnen ze vaardigheden leren om economisch zelfstandig te worden. Daarna helpen wij hen om naar huis terug te gaan. Dat kan al na twee weken zijn, maar ook pas na maanden. Als terugkeren niet veilig is, steunen we bij het vinden van werk op een andere plek.’

‘Omdat juist in onze regio veel mensen vallen voor de mooie verhalen van de mensenhandelaren, willen we iedereen bewust maken van de risico’s. We bezoeken bijvoorbeeld scholen in Labuan Bajo en omstreken om kinderen te vertellen over de gevaren. Daarnaast oefenen we druk uit op lokale overheden en autoriteiten om hen bewust te maken van hun verantwoordelijkheid.’

Zuster Yosephina speurt regelmatig het land af op zoek naar mogelijke slachtoffers.

Samenwerking biedt steun

Toen het aantal slachtoffers van mensenhandel elk jaar toenam, besefte zuster Yosephina dat haar middelen te beperkt waren om voldoende steun te blijven bieden. Vier jaar geleden begon zij daarom samen te werken met Mensen met een Missie. ‘Vanaf dit moment wist ik dat ik er niet meer alleen voor stond. Ik voelde me meteen ontzettend gesteund en mijn motivatie om door te gaan versterkte.’

Topje van de ijsberg

Zuster Yosephina gaf inmiddels voorlichting aan duizenden mensen en ving zesenvijftig overlevers van mensenhandel op. ‘Dit is slechts het topje van de ijsberg. De meeste mensen worden niet geregistreerd. Er wordt nauwelijks aangifte gedaan, vaak uit angst.’ Hierdoor ontbreken exacte cijfers van het aantal slachtoffers. ‘Soms komt de mensenhandel pas aan het licht als het slecht met hen afloopt’, vertelt zuster Yosephina geëmotioneerd.

Ze deelt met ons het verhaal van Adelina Sau, een Indonesische vrouw die als huishoudster werkte bij een familie in Penang, Maleisië. ‘In februari vorig jaar werd Adelina dood gevonden, vlak naast het huis van haar werkgever. Haar hoofd en gezicht waren opgezwollen en haar lichaam zat vol verwondingen.’ Adelina’s werkgever werd beschuldigd van moord – een delict waar de doodstraf op staat in Maleisië – maar het Hoge Gerechtshof in Penang liet de aanklacht vallen zonder te verklaren waarom. Toen dit bekend werd, reisden zuster Yosephina en haar team naar het kantoor van de NTT-gouverneur in Kupang om gerechtigheid te eisen voor Adelina. Zo blijft Yosephine op deuren kloppen en eist ze publiekelijk aandacht op voor de slachtoffers van mensenhandel.

Nationaal netwerk opgezet

Mensen met een Missie startte samen met zuster Yosephina en veertig andere belanghebbenden een nationaal netwerk tegen mensenhandel. We oefenen druk uit op overheden om mensenhandel op een systematische manier aan te pakken. Een voorbeeld hiervan is het onderzoeken van de omvang van het probleem.

Harde cijfers – die nu nog ontbreken – kunnen ervoor zorgen dat de overheid in beweging komt. Zuster Yosephina is enthousiast en ontzettend actief in het netwerk. ‘Uitmaken van een netwerk van mensen met hetzelfde doel stemt mij hoopvol voor de toekomst.’